Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy domowej

Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy domowej

W dniu 22 czerwca 2023 r., nowe przepisy dotyczące przeciwdziałania przemocy domowej zyskały prawną moc, wprowadzając serię znaczących zmian, które rewolucjonizują działania i funkcjonowanie zespołów oraz grup pracujących nad problematyką przemocy w obrębie domowego ogniska. Oszczędzając niczym nie ograniczone siły i środki, te zmiany maję na celu stworzenie bardziej efektywnego i wszechstronnego systemu wsparcia dla ofiar, a także wprowadzenie innowacyjnych mechanizmów odpowiedzialności i edukacji dla sprawców przemocy.

Czym jest przemoc w rodzinie

Przemoc w rodzinie to każde celowe działanie lub brak działania, na przykład zaniedbania, które powodują krzywdę i cierpienie fizyczne albo psychiczne członka rodziny. Sprawca przemocy wykorzystuje przewagę nad ofiarą i narusza jej podstawowe prawa, takie jak godność, wolność i nietykalność cielesną.

Formy przemocy

• przemoc fizyczna – jeśli ktoś cię bije, popycha, szarpie, kopie, dusi,

• przemoc psychiczna – jeśli ktoś cię obraża, wyzywa, poniża, nie pozwala na kontakt z bliskimi, kontroluje twoje działania, stale krytykuje,

• przemoc seksualna – jeśli ktoś cię molestuje, zmusza do współżycia lub jakichkolwiek innych zachowań seksualnych,  

• inne zachowania – na przykład jeśli ktoś, od kogo jesteś zależny, pozbawia cię opieki, której potrzebujesz, zmusza do picia alkoholu, brania narkotyków.

Ofiarą przemocy w rodzinie może być każdy – dziecko, osoba z niepełnosprawnościami, małżonek, partner, osoba starsza.

Nazwa ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie zmieniona na ustawę o przeciwdziałaniu przemocy domowej pokazuje kierunek tych zmian. Ustawodawca przede wszystkim chciał uniknąć stygmatyzowania rodzin, żeby nie wskazywać, że tylko tam dochodzi do aktów przemocy.

Przemoc domowa została na nowo zdefiniowana oraz ustanowiono dwie nowe formy w postaci przemocy ekonomicznej oraz tzw. cyberprzemocy:

Przemocą domową jest jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:

• narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,

• naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,

• powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienie lub krzywdę,

• ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej – przemoc ekonomiczna

• istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej – cyberprzemoc.

Rozszerzono krąg osób określonych jako osoby doznające przemocy domowej. Przede wszystkim ustawodawca wskazał, że taką osobą może być:

małżonek, także w przypadku gdy małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, oraz jego wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie;

wstępni i zstępni oraz ich małżonkowie;

• rodzeństwo oraz ich wstępni i zstępni oraz ich małżonkowie;

• osoba pozostają w stosunku przysposobienia i jej małżonek, oraz ich wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie;

• osoba pozostająca obecnie lub w przeszłości we wspólnym pożyciu oraz jej wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie;

• osoba wspólnie zamieszkująca i gospodarująca oraz jej wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie;

• osoba pozostająca obecnie lub w przeszłości w trwałej relacji uczuciowej lub fizycznej, niezależnie od wspólnego zamieszkiwania i gospodarowania;

• małoletni wobec którego jest stosowana przemoc domowa;

• małoletni będący świadkiem przemocy domowej stosowanej wobec osób wskazanych w powyższych punktach.

Trzeba zaznaczyć, że jedynie osobę pełnoletnią można uznać w myśl nowych przepisów ustawy za osobę stosującą przemoc domową.

Osoby stosujące przemoc domową zobowiązane będą do udziału w programach korekcyjno-edukacyjnych lub programach psychologiczno-terapeutycznych, z których będą musiały przedstawić zaświadczenie o przystąpieniu do takiego programu oraz jego ukończeniu.

W przypadku uporczywego uchylania się od obowiązku uczestniczenia w programach korekcyjno – edukacyjnych lub programach psychologiczno - terapeutycznych ustawodawca przewidział karę w postaci ograniczenia wolności albo grzywny (art. 66c kodeksu wykroczeń).

Istotną zmianę stanową regulacje dotyczące osób stosujących przemoc domową, posiadających broń palną.

Od 22 czerwca 2023 r. w przypadku wszczęcia procedury „Niebieskie Karty” wobec osoby stosującej przemoc i posiadającej pozwolenie na broń, komórka organizacyjna Komendy Wojewódzkiej Policji, właściwa w sprawach wydawania pozwoleń na broń zostaje o tym niezwłocznie powiadomiona. Natomiast w przypadku stwierdzenia zagrożenia zdrowia i życia osoby doznającej przemocy domowej i zatrzymania takiej osoby (w myśl art. 15a Ustawy o Policji), wydania nakazu/zakazu lub powiadomienia przez sąd o wydaniu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia lub postanowienia zobowiązującego do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia – Policja odbiera za pokwitowaniem broń, amunicję oraz dokumenty potwierdzające legalność jej posiadania (na podstawie art. 19a ustawy o broni i amunicji).

Jeżeli w trakcie prowadzenia procedury „Niebieskie Karty” dojdzie do zmiany miejsca zamieszkania osoby doznającej przemocy domowej czy osoby stosującej tę przemoc, wówczas gminą właściwą do prowadzenia procedury jest ta, w której zamieszkuje osoba doznająca przemocy domowej. O wszelkich zmianach miejsca zamieszkania osób uczestniczących w procedurze „Niebieskie Karty” na bieżąco informują przedstawiciele zespołów interdyscyplinarnych funkcjonujących w danej gminie.

Na uwagę zasługuje jeszcze jedna regulacja, która wskazuje, że po zakończeniu procedury „Niebieskie Karty”, grupa diagnostyczno - pomocowa zobowiązana jest do prowadzenia działań monitorujących stan bezpieczeństwa osób, które doznawały przemocy domowej w okresie 9 miesięcy od zakończenia procedury.

Wszelkie nowe regulacje prawne zawarte w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy domowej zostały wprowadzone dla zwiększenia skuteczności egzekwowania prawa do życia i zdrowia, poszanowania godności osobistej każdego człowieka oraz w celu zapewnienia wszystkim osobom doznającym przemocy domowej właściwej i fachowej pomocy ze strony wszystkich instytucji powołanych do działania na ich rzecz.

Kto może skorzystać

Każdy, kto doznaje przemocy w rodzinie

Z jakiej pomocy możesz skorzystać

Zwróć się do służb lub organizacji, które oferują pomoc osobom dotkniętym przemocą w rodzinie. Nie bój się szukać pomocy!

Znajdź kogoś, komu możesz zaufać i porozmawiaj z nim. To ważne, aby ktoś cię wspierał. 

Poniżej znajdziesz listę form pomocy, z których możesz skorzystać.

Zawiadom policję

Kiedy wzywasz policję

Jeśli czujesz, że bezpieczeństwo twoje albo twoich bliskich jest zagrożone – nie zastanawiaj się – natychmiast wezwij policję. 

Pod jaki numer dzwonisz

• 112 – ogólny numer alarmowy. Pracownik numeru przekieruje twoje zgłoszenie do odpowiednich służb ratunkowych – policji, straży pożarnej lub pogotowia ratunkowego,

• 997 – numer alarmowy policji. Zadzwonisz do najbliższej jednostki. 

Numery alarmowe 112 i 997 są czynne całą dobę.

Jeżeli z jakichś powodów nie chcesz dzwonić na policję, możesz skontaktować się z „Niebieską Linią” pod numerem 800 120 002 – konsultanci pomogą ci, powiedzą ci, co najlepiej zrobić w twojej sytuacji.

Niebieska linia jest bezpłatna i czynna całą dobę.

Pamiętaj, Niebieska Linia to nie jest numer alarmowy! Jeżeli czyjeś zdrowie lub życie jest bezpośrednio zagrożone – ​dzwoń pod numer 112 lub 997.

Co zrobi policja

Gdy policja przyjedzie, w zależności od sytuacji, może:

• zatrzymać osobę, która stosuje przemoc – jeśli popełniła przestępstwo lub jest obawa, że je popełni,

• zabezpieczyć ślady i dowody przestępstwa,

• rozpocząć procedurę Niebieskie Karty.

Podczas interwencji możesz powiedzieć policjantom, że chcesz złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Funkcjonariusze poinformują cię o dalszych krokach.

Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa możesz również złożyć samodzielnie w dowolnym momencie. Skontaktuj się z najbliższym komisariatem policji.

Niebieskie Karty to procedura, podczas której przedstawiciele różnych instytucji publicznych współpracują ze sobą, aby pomóc osobie dotkniętej przemocą w rodzinie. W skład specjalnego zespołu wchodzą, między innymi policjant, psycholog, lekarz, pracownik społeczny. Zespół ten przygotowuje plan pomocy pokrzywdzonej osobie, wspiera ją i dba o jej bezpieczeństwo.

Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa to informacja o sytuacji, która może być przestępstwem. Gdy policja dostanie takie zgłoszenie, ma obowiązek zająć się sprawą.

Uzyskaj zaświadczenie lekarskie

Jeśli w wyniku przemocy masz obrażenia, uzyskaj zaświadczenie lekarskie o przyczynach i rodzaju obrażeń.

Takie zaświadczenie może być dowodem w sprawie sądowej.

Jeśli złożysz zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa biegły lekarz sądowy może – na podstawie takiego zaświadczenia – wydać opinię sądowo-lekarską. Taka opinia jest mocnym dowodem w sprawie sądowej.

Zaświadczenie lekarskie uzyskaj jak najszybciej po tym, jak doświadczysz przemocy. Im szybciej lekarz cię zbada, tym dokładniejsze i bardziej szczegółowe wyda zaświadczenie.

Co musisz przygotować

• dokument, który potwierdza twoją tożsamość, na przykład dowód osobisty, paszport, legitymacja,

• numer PESEL.

Co musisz zrobić

• Idź do lekarza pierwszego kontaktu lub innego lekarza w twojej okolicy. Jeśli doświadczysz przemocy wtedy, kiedy nie możesz iść do lekarza pierwszego kontaktu (na przykład w nocy), idź do szpitala, na pogotowie albo Specjalistyczny Oddział Ratunkowy (SOR).

• Poproś o zaświadczenie lekarskie o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała, w którym lekarz opisze jakie masz obrażenia (na przykład siniaki, skaleczenia).

Ile zapłacisz

Wystawienie zaświadczenia jest bezpłatne.

Uzyskaj opinię biegłego lekarza sądowego

Jeśli w wyniku przemocy masz jakieś obrażenia, możesz uzyskać opinię sądowo-lekarską. Biegły lekarz sądowy wykona obdukcję lekarską, podczas której ustali rodzaj, przyczynę i czas powstania twoich obrażeń.

Opinia wystawiona przez biegłego lekarza sądowego jest mocniejszym dowodem w sądzie od zaświadczenia wystawionego przez zwykłego lekarza.

Kiedy możesz uzyskać opinię biegłego lekarza sądowego

Opinię uzyskaj jak najszybciej po tym, jak doświadczysz przemocy. Im szybciej lekarz cię zbada, tym dokładniejszą i bardziej szczegółową wyda opinię.

Co musisz przygotować

• dokument, który potwierdza twoją tożsamość, na przykład dowód osobisty, paszport, legitymację,

• numer PESEL.

Co musisz zrobić

Masz dwie możliwości uzyskania opinii biegłego lekarza sądowego:

• jeśli zgłosisz na policję zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Policjanci mogą zdecydować o potrzebie uzyskania takiej opinii – wtedy zabiorą cię do takiego lekarza lub wskażą miejsce badania,

• możesz samodzielnie umówić się na wizytę u biegłego lekarza sądowego. Listę biegłych lekarzy sądowych znajdziesz na stronie internetowej najbliższego sądu okręgowego. Wpisz www.nazwa miasta bez polskich znaków.so.gov.pl, na przykład: www.warszawa.so.gov.pl.

Ile zapłacisz

• obdukcja jest bezpłatna, jeżeli zleci ją policja albo prokurator,

• od 100 do 200 zł – jeżeli robisz ją prywatnie.

Jeżeli uciekasz przed sprawcą przemocy, możesz znaleźć schronienie w specjalnych ośrodkach, na przykład w:

• Specjalistycznym Ośrodku Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie (w skrócie: Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia),

• Ośrodku Interwencji Kryzysowej.

Ośrodki zapewniają schronienie i specjalistyczną pomoc, między innymi psychologiczną, prawną, socjalną. Możesz tam zostać do trzech miesięcy.

Możesz zgłosić się do ośrodka razem z dziećmi.

Kiedy możesz skorzystać ze schronienia

W dowolnym momencie.

Co musisz przygotować

• dokument, który potwierdza twoją tożsamość, na przykład dowód osobisty, paszport, legitymacja,

• numer PESEL,

• dokumenty, które potwierdzają, że jesteś osobą dotkniętą przemocą – jeżeli je masz (nie są obowiązkowe). Może to być na przykład Niebieska Karta czy zaświadczenie lekarskie o przyczynach i rodzaju obrażeń.

Jeżeli twoja sytuacja na to pozwala, przed wizytą skontaktuj się telefonicznie z danym ośrodkiem. Dzięki temu dowiesz się, jakie inne dokumenty mogą być przydatne w twojej sprawie.

Co musisz zrobić

Idź do najbliższego Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia lub Ośrodka Interwencji Kryzysowej:

• Ośrodek Interwencji Kryzysowej znajdziesz na stronie internetowej twojego urzędu wojewódzkiego. Najczęściej znajduje się w zakładce Wydziału Polityki Społecznej w wykazie jednostek specjalistycznego poradnictwa. 

Jeżeli masz problem z samodzielnym znalezieniem ośrodka w swojej okolicy, skontaktuj się z „Niebieską Linią” pod numerem 800 120 002. Niebieska linia jest bezpłatna i czynna całą dobę.

Ile zapłacisz

Skorzystanie z pomocy ośrodków jest bezpłatne.

Skorzystaj z pomocy psychologicznej i prawnej

Skontaktuj się z „Niebieską Linią”

Konsultanci odpowiedzą na twoje pytania, poradzą, co zrobić w twojej sytuacji, powiedzą o miejscach i formach pomocy w twojej najbliższej okolicy.

Co musisz zrobić

Masz 3 możliwości:

Zadzwoń:

Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie
800 120 002 – numer bezpłatny, czynny całą dobę

Dyżury:

• w językach obcych:

  • angielskim – poniedziałki od 18.00 do 22.00,

  • rosyjskim – wtorki od 18.00 do 22.00,

• prawny – środy od 18.00 do 22.00.

Dodatkowo dyżury prawników pod numerem 22 666 28 50 w poniedziałki i wtorki od 17.00 do 21.00.

22. Napisz e-mail: niebieskalinia@niebieskalinia.info

23. Połącz się przez SKYPE – jeśli chcesz porozmawiać w języku migowym:

pogotowie.niebieska.linia
poniedziałki w godzinach 13.00-15.00

Skorzystaj z pomocy specjalistycznych ośrodków

Specjaliści w ośrodkach odpowiedzą na twoje pytania, pomogą poradzić sobie z twoimi problemami oraz powiedzą, jakie kroki prawne można albo trzeba wykonać. Ośrodki oferują różne formy wsparcia psychologicznego, na przykład terapie indywidualne lub grupowe. Porozmawiaj z pracownikiem danej placówki, aby dowiedzieć się, z jakiej pomocy możesz skorzystać.

W jakich ośrodkach uzyskasz pomoc

• Specjalistycznym Ośrodku Wsparcia,

• Ośrodku Interwencji Kryzysowej,

• podmiotach, które pomagają ofiarom przestępstw w ramach Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Kiedy możesz skorzystać z pomocy ośrodków

W dowolnym momencie.

Co musisz przygotować

• dokument, który potwierdza twoją tożsamość, na przykład dowód osobisty, paszport, legitymacja,

• jeżeli chcesz skorzystać z pomocy prawnej – dokumenty z sądu, policji, prokuratury – jeśli je masz. W szczególności dokumenty, które określają terminy w postępowaniu sądowym.

Przed wizytą skontaktuj się telefonicznie z danym ośrodkiem. Dzięki temu dowiesz się, jakie inne dokumenty mogą być przydatne w twojej sprawie.

Co musisz zrobić

Idź lub zadzwoń do któregoś z najbliższych ośrodków pomocy:

• Ośrodek Interwencji Kryzysowej znajdziesz na stronie internetowej twojego urzędu wojewódzkiego. Najczęściej znajdują się w zakładce Wydziału Polityki Społecznej w wykazie jednostek specjalistycznego poradnictwa.

• Wykaz podmiotów, które pomagają ofiarom przestępstw w ramach Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej znajdziesz na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.

Ile zapłacisz

Korzystanie z pomocy we wszystkich wymienionych ośrodkach jest bezpłatne.

Z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej

Pomoc materialną możesz uzyskać w podmiotach, które świadczą pomoc w ramach Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Najczęściej są to organizacje pozarządowe.

W zależności od sytuacji pomoc może polegać na przykład na:

• zapłaceniu za opiekę medyczną, leki, sprzęt medyczny – na przykład wózek inwalidzki, kule,

• pokryciu kosztów tymczasowego zakwaterowania,

• dopłaceniu do twojego czynszu,

• dostarczeniu Ci bonów żywnościowych lub zapłaceniu za jedzenie,

• zapłaceniu za odzież, bieliznę, środki czystości,

• zapłaceniu za bilety lub transport specjalny,

• sfinansowaniu szkoleń i kursów, które podnoszą kwalifikacje zawodowe.

O dokładnych zasadach i limitach finansowania dowiesz się od pracowników konkretnego podmiotu.

Kiedy możesz skorzystać z pomocy

W dowolnym momencie.

Co musisz przygotować

• dokument, który potwierdza twoją tożsamość, na przykład dowód osobisty, paszport, legitymację,

• numer PESEL,

• dokumenty, które potwierdzają, że jesteś osobą dotkniętą przemocą – jeżeli je masz (nie są obowiązkowe). Może to być na przykład Niebieska Karta, zaświadczenie lekarskie o przyczynach i rodzaju obrażeń, dokumenty z sądu, policji, prokuratury.

Przed wizytą skontaktuj się telefonicznie z danym ośrodkiem. Dzięki temu dowiesz się, jakie inne dokumenty mogą być przydatne w twojej sprawie.

Co musisz zrobić

Zgłoś się do najbliższego podmiotu, który pomaga ofiarom przestępstw w ramach dotacji z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Wykaz podmiotów znajdziesz na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.

W Ośrodku Pomocy Społecznej

Jeśli jesteś w trudnej sytuacji finansowej, zgłoś się do Ośrodka Pomocy Społecznej. Ośrodek Pomocy Społecznej może przyznać ci prawo do różnego rodzaju zasiłków lub świadczeń.

Porozmawiaj z pracownikiem ośrodka – dowiesz się, czy możesz uzyskać świadczenia lub zasiłek.

Kiedy możesz skorzystać z pomocy

W dowolnym momencie.

Co musisz zrobić

Zgłoś się do Ośrodka Pomocy Społecznej w twojej gminie. Znajdziesz go na stronie urzędu miasta w twojej gminie. Możesz również wpisać w wyszukiwarkę internetową słowa „Ośrodek Pomocy Społecznej + nazwa miasta”, na przykład: Ośrodek Pomocy Społecznej Stargard Szczeciński.

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (tekst jednolity Dz.U z 2015 r., poz. 1390);

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (tekst jednolity Dz.U z 2016 r., poz. 1137 ze zm.);

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 Kodeks postępowania karnego (tekst jednolity Dz.U z 2016 r., poz. 1749 ze zm.);

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jednolity Dz.U z 2016 r., poz. 1822 ze zm.);  

• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jednolity Dz.U z 2015 r., poz. 2082 ze zm.);

• Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity tj. Dz.U z 2016 r., poz. 930 ze zm.).

GOPS Zławieś Wielka

12.12.2023 r.